Waarom ingewikkeld schrijven als makkelijk leesbare teksten óók voldoen?

Sommige mensen hebben een formele schrijfstijl nodig als een soort van houvast. Ze gebruiken standaardformuleringen als bouwblokken voor hun zinnen. Je ziet ingewikkelde taalconstructies vooral bij ambtenaren en andere mensen die regelmatig moeilijke stukken schrijven. Zelf hebben ze dat niet door. Ze komen deze constructies de hele dag tegen. Het is hun taal.

Ze lezen of schrijven bijvoorbeeld de volgende zin:

“De besluitvorming betreffende het onderhavige beleid met betrekking tot jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt wordt gemandateerd aan een door de gemeentelijke overheid samen te stellen klankgroep.”

Voor de gemiddelde lezer is dit bijna een buitenlandse taal: Ambtenarees. Maar niet voor ambtenaren, want die spreken het vloeiend. Zij vertalen uitdrukkingen als ‘betreffende’ en ‘met betrekking tot’ moeiteloos in ‘over’ en ‘voor’. En ze weten dat je een woord als ‘onderhavig’ gewoon kunt overslaan, terwijl ‘gemandateerd’ een slechte vertaling is van ‘overgelaten’. Tot slot zetten ze een passieve zin achteloos om in een actieve versie. Zij lezen dus meteen:

De gemeente mag zelf besluiten wat te doen met jongeren die geen baan kunnen vinden.

Het grappige is nu, dat ambtenaren die jarenlang in Ambtenarije wonen hun moedertaal vergeten. Daarom moeten ze op schrijfles. Weer Nederlands leren, om óók makkelijk leesbare teksten te kunnen schrijven.

Overigens geldt dit niet alleen voor ambtenaren maar voor iedereen die een belangrijke baan heeft en veel werkt met moeilijke teksten. Je gaat al gauw denken dat de taal die jij elke dag onder ogen krijgt normaal Nederlands is.

Om dat af te leren, heb je een schrijfcoach nodig.

Of wacht… welnee! Je hebt helemaal geen schrijfcoach nodig! Om weer gewoon Nederlands te schrijven heb je aan één vuistregel genoeg. Dat is deze:

“Schrijf een vriend.”

Stel, je moet een zakelijke tekst schrijven, bijvoorbeeld een personeelsadvertentie, en je wilt een makkelijk leesbare tekst produceren. Schrijf dan deze tekst alsof het een brief aan een vriend of een familielid is. Begin bijvoorbeeld met:

“Hey, bij ons op de zaak hebben ze een vacature en ik moest meteen aan jou denken.

Zo, daarmee heb je de toon gezet. Dan ga je bijna automatisch verder met …

”Ze zoeken iemand om het verkoopteam te leiden. Het is daar nu daar een beetje een rommeltje, met van die haantjes die allemaal een beetje hun eigen weg gaan. De afdeling moet meer sturing, zodat iedereen wat meer binnen de corporate lijntjes gaat kleuren. Jij hebt toch eerder dit soort veranderprocessen geleid? Iedereen in zijn waarde laten, beetje masseren, serieuze gesprekken voeren, maar wel iedereen gemotiveerd houden. Dit is echt een mooie kans om dat kunstje nog eens te flikken, ook al omdat ons bedrijf best veel ruimte heeft voor doorgroei., Als je dit op de rit krijgt, is de volgende stap misschien wel een Europese plek.”

Hiermee heb je een informele, makkelijk leesbare tekst geproduceerd, die je natuurlijk wel nog wat moet opstrakken. Je verandert bijvoorbeeld ‘haantjes’ in ‘individualisten’. En je kunt enkele zinnen alsnog formeler maken. Maar wát je ook verandert, blijf naar de tekst kijken alsof je aan een vriend schrijft. Dan zul je automatisch vér weg blijven van constructies als ‘met betrekking tot’.

Wat je ook kunt doen, als alternatieve truc om een makkelijk leesbare tekst te maken, is ChatGPT inschakelen. Ik gaf de robot bovenstaande wervingstekst en vroeg hem:

“Hi, kun jij deze tekst omvormen tot een personeelsadvertentie in heldere taal, zakelijk en goed Nederlands maar informeel. Taalniveau B1 / B2 ? ».

ChatGPT produceerde in een paar seconden deze nieuwe versie:

Hoi!

Bij ons op kantoor hebben we een interessante functie beschikbaar, en ik dacht meteen aan jou. We zijn op zoek naar iemand om ons verkoopteam te leiden. Op dit moment is het team een beetje chaotisch, met individuen die hun eigen weg lijken te gaan. We hebben behoefte aan iemand die de afdeling kan sturen, zodat iedereen meer in lijn werkt met onze bedrijfsdoelen.

Heb jij ervaring met het leiden van vergelijkbare veranderingsprocessen? Het gaat erom dat je iedereen respecteert, goede communicatie hanteert en serieuze gesprekken voert, terwijl je de motivatie hoog houdt. Dit is een geweldige kans om je vaardigheden opnieuw in te zetten, vooral omdat ons bedrijf veel mogelijkheden biedt voor persoonlijke groei. Als je dit succesvol aanpakt, zou een volgende stap zelfs een Europese positie kunnen zijn.

Ben je klaar voor deze uitdaging? We horen graag van je!

Wat mij betreft is deze tekst nu eigenlijk iets te saai geworden. Met dat ‘in lijn met de bedrijfsdoelen’ en het vreselijk clichématige “Ben jij klaar voor deze uitdaging” ChatGPT schrijft zoals hij denkt dat een personeelsadvertentie moet klinken. Dus vroeg ik hem:

Kun je de tekst nog iets informeler maken?

En toen kreeg ik dit:

Hey!

Bij ons op kantoor hebben we een toffe job openstaan, en ik dacht gelijk aan jou. We zoeken iemand om ons verkoopteam te leiden. Op dit moment is het team een beetje een bende, met types die hun eigen ding doen. We hebben echt iemand nodig om de boel op het juiste spoor te zetten en ervoor te zorgen dat iedereen meer in de pas loopt met ons bedrijf.

Heb jij ervaring met het aansturen van teams en veranderingen? Het draait om respect, goede gesprekken voeren, en de motivatie hoog houden. Dit is een fantastische kans om je talenten te laten zien, vooral omdat er bij ons genoeg ruimte is om te groeien. Als dit lukt, zou een volgende stap zelfs een Europese positie kunnen zijn.

Klinkt dit als iets voor jou? Laat snel van je horen!

Nou, en dan heb je toch een heel acceptabele personeelsadvertentie. Al zou ik woorden als ‘toffe’, ‘types’ en ‘bende’ nog even vervangen door wat beschaafders.

Een andere oplossing is het om de personeelsadvertentie nét zo formeel te schrijven als je gewend bent. Vervolgens vraag je ChatGPT om de tekst informeler te maken. Bijvoorbeeld met de opdracht: ‘Pas deze tekst aan voor leesniveau B1‘. Ik heb het geprobeerd met de voorbeeldzin uit het begin van dit artikel en kreeg het volgende alternatief:

De gemeente stelt een groep mensen samen om te beslissen over het beleid voor jongeren met moeite om werk te vinden.

Prima leesbaar en dekt ongeveer de lading.

Geen tekstschrijver meer nodig?

Pleit ik nu voor het uitbesteden van personeelsadvertenties aan ChatGPT? Helegaar niet! Heldere wervingsteksten schrijven is nota bene mijn broodwinning! ChatGPT kan niet op niveau overleggen met een vacaturehouder, snapt niet wat een functie écht inhoudt en wat de selling points zijn. En de chat-robot kan ook niet bedenken hoe je dat overtuigend overbrengt op een potentiële kandidaat. Dat vraagt om gevoel voor menselijke drijfveren, en uiteindelijk blijven de robotteksten toch wat houterig en clichématig. De taal is bijna té correct. Je hebt een ervaren maar feilbare copywriter nodig om een tekst echt menselijk maken.

Ik wil hier alleen maar aantonen dat je nooit meer nodeloos ingewikkelde teksten hoeft te plaatsen. Zelfs geboren Ambtenarees-sprekers kunnen een makkelijk leesbare tekst produceren door te schrijven aan een vriend of met hulp van ChatGPT.

Je hebt dus geen excuus meer met betrekking tot ‘betreffende’ en ‘onderhavige’.