Een van de grootste obstakels voor het integreren na immigreren is de humor. Je kunt je wel forceren en proberen dezelfde grappen leuk te vinden als je nieuwe landgenoten, maar uiteindelijk val je toch door de mand. Zo is er hier in Frankrijk een soort cult-serie van humoristische films met “Les Bronzés”. Ontzettend flauwe grappen, plat, veel verwijzingen naar sex en lichamelijke functies, mannen die bedrogen worden en pijnlijke situaties met afzakkende broeken. Lachen gieren brullen. Voor de Fransen. Persoonlijk kan ik het geen tien minuten verdragen.
Je zou kunnen zeggen dat de Fransen geen gevoel voor humor hebben. Maar dat is ook weer niet waar. Ze lachen gewoon om andere dingen. Zo leent hun taal zich uitstekend voor woordspelingen, omdat veel woorden die je heel verschillend schrijft exact dezelfde uitspraak hebben. Bijvoorbeeld: cerf volant (vlieger) en cerveau lent (traag brein). Of ‘je suis’ (ik ben, maar ook ‘ik volg’) en ‘j’essuie’ (ik veeg af, ik wis) Wat de uitspraak “Je pense donc je suis” drie verschillende betekenissen kan bezorgen: “Ik denk dus ik ben”, “Ik denk dus ik volg” en “Ik denk dus ik veeg schoon”. Zo zei ik een keer tegen een heer, terwijl ik zijn vrouw volgde naar de eetkamer: “Je suis votre femme.” Hoela, dat gaf me daar toch een hilariteit! Die Hollander, dat was me er eentje!
Deze discrepantie tussen uitspraak en schrijfwijze maakt een hele klasse van woordgrappen mogelijk. De ‘contrepeterie’ berust op een wisseling van klanken in een zin. In het Nederlands zijn er maar weinig voorbeelden van, omdat onze uitspraak tamelijk nauwgezet de schrijfwijze volgt: ‘heren van de raad/haren van de reet’, ‘prul van een ledikant/lul van een predikant’ en ‘een klein scheetje beef’ schieten me nu te binnen. Het eerste voorbeeld laat een beetje zien hoe het in het Frans kan uitpakken. De ‘d’ en de ‘t’ kennen in het Nederlands dezelfde uitspraak, zodat het voor het oor klopt. In het Frans zijn de mogelijkheden schier onbeperkt.
De volgende voorbeelden komen uit de top10 van een speciale contrepeteries-site:
1. Un parachute.
– Un char à putes.
2. L’archéologue mettait le produit de ses fouilles dans des caisses.
– L’archéologue mettait le produit de ses couilles dans les fesses.
3. La malheureuse s’est tordu l’humérus.
– La malheureuse s’est mordu l’utérus.
4. J’ai vu les populations laborieuses du Cap.
– J’ai vu les copulations laborieuses du Pape.
5. Le choix dans la date.
– Le doigt dans la chatte.
6. J’ai le nom de la Russe sur le bout de la langue.
– J’ai le rond de l’anus sur le bout de la langue.
Zie bijvoorbeeld eens deze laatste. In het Frans rijmen ‘rond’ en ‘nom’! In het 1-op-1 geschreven en uitgesproken Nederlands is deze vorm van humor ondenkbaar.
Voor ons buitenlanders is dit ook helemaal niet zo grappig. Maar Franse kinderen krijgen al vanaf heel klein de humor van dit soort versprekingen ingeprent, via onschuldige grapjes gebaseerd op hetzelfde principe.
M. et Mme d’Armerie krijgen een zoon. Hoe heet hij? Jean!
(gendarmerie)
M. et Mme Proviste ont un fils. Comment s’appelle-t-il? Alain
(à l’improviste)
M. et Mme Némard ont un fils. Comment s’appelle-t-il? Jean
(j’en ai marre)
M. et Mme Dalor on un fils. Comment s’appelle-t-il? Homèr
(oh mèrde, alors!)
(Meer hier.) Leuk toch? Hebben wij niet.
Dit is meteen een mooie gelegenheid om te pleiten tegen woordgrapjes in reclame. Het is sowieso al een makkelijke oplossing, maar met name als je een internationale campagne moet maken, kun je met een woordgrap de vertalers lelijk in een hoek schilderen. Waarbij je de definitie van ‘woordgrap’ heel breed mag nemen. Neem ‘If it moves, shoot it with a Canon’ Erg leuk vind ik persoonlijk, maar de dubbele betekenis van ‘shoot’ is niet in alle talen te gebruiken. Slogans als ‘Only Sony’, ‘Canon. You can’ en ‘Akay. Ask anyone. klinken fantastisch in het Engels maar verliezen al hun binnenrijm en dus charme in een andere taal. Niet doen dus.
Zo. Is het toch nog een column over copywriting en reclame geworden.
Krek. Zo is het.
Krek. C’est bien ça.
Krek. That’s right.
Krek. So ist es.